Argwaan met een hartelijke glimlach

Hoi allemaal,

Het is hoog tijd om weer eens wat van me te laten horen via deze blog. Ik zit hier bezweet op een stoel te typen, met een halve kilo rijst met bonen in mijn maag. Het is de achterliggende twee weken iedere dag 30 graden en soms zelfs meer. Vorige week zijn we gearriveerd in ons appartementje (aan de rand van een soort sloppenwijk- ogende wijk) in Kigali en we zijn nu sinds een week bezig met ons veldwerk in de rurale gebieden rondom deze kolossale stad. Het veldwerk is intensiever dan verwacht. Hieronder een korte impressie van de eerste dag in het veld:

De wekker gaat om 6.15. Erg vroeg voor een Nederlandse student, maar goed, alles went;) We nemen een busje naar Nyabogogo, om daar over te stappen in een busje naar Shyorongi, een van de vier geselecteerde sectoren voor ons onderzoek. Na een uur wachten (tot het busje vol is), vertrekken we eindelijk en kronkelen we de heuvels op. Aangekomen in Shyorongi stappen onze twee vertalers in: Exode en Vedaste. Nadat we uitgestapt buigen we ons over de kaart en vragen de weg aan nieuwsgierige mensen langs de kant van de weg. Zij wijzen ons de weg naar de rand van de Rubona cel: een van de 4 geselecteerde cellen. Op één ding waren we echter niet voorbereid: het enorme reliëf binnen deze cel. Rubona wordt ingesloten door de bruine, kronkelende Nyabogogo-river (met krokodillen!!) en 3 heuvels van bijna 2000 meter hoogte. Daar staan we dan..op de top van de heuvel, uitkijkend over adembenemende, groene heuvels met wolken in de dalen. Er zit maar één ding op: de afdaling beginnen op weg naar de eerste huisjes op de kaart. Geen probleem, vol goede moed beginnen we te lopen over de kleine kronkelende paadjes: in 1 woord: GENIETEN!! Na ongeveer 3 kwartier afdalen, komen we bij de eerste huizen. We kiezen elk een huis van de kaart en gaan op zoek. Ik samen met Eric en Micha samen met Exode. Voordat ik verder vertel, eerst even iets over het leven van Eric, mijn vertaler. Het volgende vertelde hij me tijdens de afdaling:

Toen Eric 10 jaar oud was, werden zijn ouders, zijn broers en zussen op 1 dag koelbloedig vermoord en in stukken gehakt door hun eigen buren. De reden? Er stond ‘Tutsi’ in hun identiteitsbewijs. Het was in 1994; het jaar van de genocide waarbij meer dan 1 miljoen mensen binnen 100 dagen tijd hun leven verloren. Omdat hij niets meer over had, zat er voor Eric niets anders op dan zich aan te sluiten bij guerrillagroepen van de RPF (Rwandese Pattriotic Front). Hij werd kindsoldaat en vocht jaren achtereen in Uganda en de oerwouden van Congo. Het is werkelijk niet te bevatten wat deze jongen heeft meegemaakt!! Na 20 minuten luisteren wist ik niets meer uit te brengen. Er viel niets meer te zeggen, want wat hij vertelde was al erg lastig om in woorden te beschrijven. Het komt er op neer dat hij nachten (overdag verstopten ze zich) met zwaargewonde en dode vrienden op zijn schouders gesjouwd heeft: heuvel op, heuvel af. Als hij op had gegeven wegens vermoeidheid, zou hij zelf vermoord zijn door zijn eigen commandanten. In handen van de vijand zou hij namelijk kunnen klikken. Op een zekere dag werd hij in zijn been geschoten. Dit bracht verandering in zijn vreselijke leven. Hij kwam terecht in een ziekenhuis in Kigali boordevol met verminkte mensen. Hij werd ongeschikt verklaard voor het leger en ging voor het eerst in zijn leven naar een school. Omdat hij uitblonk door de extreem hoge cijfers die hij haalde, kreeg hij een beurs van de overheid (echt een uitzondering!!) om verder te studeren. Zo kwam hij uiteindelijk zelfs op de nationale universiteit terecht en uiteindelijk in zijn derde bachelorjaar in aanraking met een muzungu uit Nederland: een zekere Arjan Smit, die hem vroeg om te participeren in een onderzoek. Dit wilde hij wel. Zodoende loopt Eric op dit moment elke dag naast mij: de kogels nog steeds in zijn been. Ik vroeg hem gisteren of hij nog wel eens boos is op de mensen die zijn familie vermoorden. “Nee”, antwoordde hij, “het heeft geen zin; wat kan ik doen? Ik heb het ze vergeven. Ik zie de moordenaars elke week. Ik ken ze goed. Wreken heeft geen zin, omdat het dan 70 procent van de Rwandese mannen zou betreffen”.

Maargoed, ondertussen zijn we aangekomen bij het eerste huisje. Wat een belevenis! Twee vrouwen zijn aan het werk op het akkertje voor het huisje: ongeveer 20 meter bij 20 meter (van de gewassen op dit steeds kleiner wordend stukje land moeten ze een heel jaar leven). Bij het zien van een Umuzungu wordt gelijk alles neergegooid. Eric legt uit wat we komen doen en vraagt of het hoofd van het huishouden wil meewerken aan het onderzoek door de vragen uit de questionnaire te beantwoorden. Dat wil ze wel! We worden direct binnen uitgenodigd en moeten plaats nemen op het enige houten britsje. Het volgende viel me op bij het binnenkomen en tijdens het interviewen:
- Aangestampte grond als vloerbedekking
- Wat een ontzettend kleine ruimte voor 5 mensen!! (Zo’n 9 m2).
- Zo’n 15 gaten in het golfplatendakje.
- Potten loodrecht onder deze gaten om het regenwater op te vangen.
- De echtgenoot van de vrouw, die zijn arm in een rare kronkel heeft (gebroken, maar geen geld gehad voor het ziekenhuis).
- Een rat die wegschiet in de hoek.
- Geen meubels, alleen een laag klein, houten bankje.
- Aardedonker, want er is geen elektriciteit.
- Een kindje wat gewassen wordt met modderwater (eens in de zoveel tijd wordt er water uit de rivier gehaald. Deze rivier is bruin vanwege de bodemerosie)
- Kleren die gigantisch stinken en ooit wit zijn geweest, maar nu bruin zijn.
- 7 paar ogen, die je onafgebroken aanstaren (zodra ik knipoogde of lachte, schoten ze allemaal keihard in de lach. Arjan Smit: de attractie van de dag!)
- 3 superschattige kindjes met grote, stralende ogen, die heel stiekem achter je sluipen en heel voorzichtig over je arm aaien: “Ja, de witte huid van een Umuzungu voelt gewoon hetzelfde als een umwirabura!! (bruine man)”.
- De waardering die je krijgt als je probeert wat woorden in hun taal te spreken.
- De vredigheid en onderlinge liefde, ondanks de grote armoede. (deze mensen zijn zeker niet minder gelukkig dan decadente Amerikanen of Nederlanders, die rijkelijk hun pensioen vieren in Florida en de Bilt.)
- De vrouw die zich totaal niet schaamt om tijdens het interview uitgebreid haar kindje te zogen aan beide borsten (schitterend om deze moederliefde te zien!)
- Speelgoed gemaakt van takjes en een lege waterfles!
- Veel, veel te veel mensen voor veel te weinig land.
- Juichende kinderen als je een biscuitje geeft.
- Huishoudens die voor hun bestaan volledig afhankelijk zijn van dat het stukje land (dat door landdegradatie, uitputting en bodemerosie steeds kleiner wordt) en kwetsbaar zijn door de toenemende droogteperiodes. Er is een groot gebrek aan grond in Rwanda. Dit is de hoofdoorzaak van de conflicten in het verleden. Er was in 2005 slechts 0,9 ha landbouwgrond per 9 Rwandezen. Momenteel is het aandeel grond per Rwandees nog veel kleiner. Om te kunnen overleven heeft een gezin minstens 1 ha landbouwgrond nodig. De meesten hebben echter maar een halve hectare. Dit blijkt ook uit de questionnaire.

Nadat we de eerste huizen geïnterviewd hadden, daalden we verder af en kwamen we in de vallei: volledig uitgedroogd in de hitte met een tekort aan water. De grootste fout van de eerste dag was namelijk dat ik maar een halve liter water mee genomen had, terwijl je minstens twee liter nodig hebt. Gelukkig vonden we bij de rivier een gebied met suikerrietplantages. Toen we langs liepen kregen we direct een stengel aangeboden. Heerlijk om als je dorst en honger hebt te sabbelen en te kauwen op een plant, waar je het suiker uitzuigt en waarvan je de resten daarna uitspuugt. Jaja, op zo’n eerste dag maak je veel fouten. De tweede fout was dat we te laat stopten. Rond 6 uur rondden we af en wilden we terug naar Shyorongi. We hadden er echter geen rekening mee gehouden dat we nog terug moesten lopen. Of ja, we hadden er wel rekening mee gehouden, maar we hadden vergeten dat het tegen de heuvel op was: zo’n 1000 meter stijgen. Het eerste half uur ging het nog wel, maar na een half uur werd het donker. Het positieve gevolg: een schitterende sterrenhemel, met duizenden en nog eens duizenden sterren en planeten en een alomvattend geluid van tjilpende krekels. Het negatieve gevolg: Het is te donker om de weg naar boven te vinden over de kleine paadjes tussen de bomen en planten. Eric had een zaklampje, maar voor 3 personen is dat weinig. Na 2 uur klimmen, bereikten we uiteindelijk toch de main road. Uiteindelijk is het allemaal wel goed gekomen, maar ik was wel pas om kwart over 9 thuis. Dit was een eerste dagje veldwerk. Je begrijpt wel dat ik niet heel veel toe kom aan een weblog schrijven:) (ik zit op dit moment trouwens even te denken: In Rwanda heb je gigantisch veel kleine kinderen op het platteland! Een van de redenen hiervoor is misschien dat het op het platteland om 7 uur al aardedonker is, omdat er geen elektriciteit is. Tja, als het 14 uur lang donker is en de mensen hebben tegelijkertijd vrijwel niets te doen…dan komen er kindjes…:)

Ik ga stoppen. Het wordt weer redelijk lang en het is hier al laat! Nog enkele opmerkingen:

Ik merk steeds meer dat de geschiedenis nog heel zwaar weegt op het dagelijkse leven hier. Wantrouwen en angst zijn hier alom tegenwoordig. De genocide en de oorlog heeft ook de infrastructuur volledig vernietigd. Bijna alles wat tot dan toe opgebouwd werd, werd in een korte periode vernietigd. Mensen die gestudeerd hadden en belangrijke functies hadden zoals dokters, notarissen, hoge ambtenaren, leraren, ondernemers, … zijn gevlucht of werden vermoord.
Na de genocide werd een rechtssysteem opgebouwd dat echter nogal onderhevig is aan willekeur. Onschuldige mensen worden opgesloten, terwijl de schuldigen vaak nog vrij rondlopen. Het land kent nog steeds ontelbare onderhuidse conflicten wat een grote invloed heeft op de werking van ontwikkelingsprojecten in dit land. Ik merk steeds meer dat veel mensen hier getraumatiseerd zijn door het verlies van vele familieleden. Veel mensen zijn gefrustreerd en willen weinig meer te maken hebben met voornamelijk de Rooms Katholieke kerk, omdat er veel misstanden bekend zijn binnen deze kerk (ook tijdens de genocide). Zo ook iemand die ik zondag sprak. Ik had een heel gesprek met deze jongen uit Haiti, die na de aardbeving naar Rwanda is gemigreerd. Hij staat op het punt de ‘fabeltjes van het christendom’ vaarwel te zeggen en de rest van zijn leven ‘te genieten’ van wat deze wereld te bieden heeft. ‘Hij vertelde me dat hij te veel ellende heeft gezien in zijn leven om nog in God te geloven’. Na een heel gesprek over het doel in ons leven hebben we samen een preek van John Piper geluisterd over ‘verspil je leven niet’. Tijdens de preek wilde de jongen weglopen omdat ‘het gevoel had dat de predikant regelrecht tegen hem sprak’. Na de preek spraken we nog na over zeer wezenlijke levensvragen. Echt bijzonder om zo plotseling zo’n gesprek te hebben aan de andere kant van de wereld. En beslist geen toeval.

Ik wens jullie het allerbeste toe in Nederland! Het nadeel van zo’n weblog vind ik dat het vrij eenzijdig is: ik vertel veel over mijn ervaringen, maar weet niet hoe het met de meesten van jullie is:) Maargoed, dat zij zo.
De tijd schiet al op hier… Nog 8,5 week en ik hoop jullie alweer te zien!
Het gaat prima hier, maar soms mis ik jullie wel. Met name mijn broers, zussen, ouders, vrienden en niet te vergeten mijn piano:)

Hartelijke groeten en Gods zegen,

Arjan,
Die steeds meer inziet hoe ontzettend goed hij het heeft!!