Memorial week
Door: arjansmitzeeland
Blijf op de hoogte en volg Arjan
08 April 2012 | Rwanda, Kigali
Dit bericht schrijf ik, terwijl in heel Rwanda de sfeer bedrukt is. 7 april is ieder jaar het begin van de Genocide Memorial Week. Het is een tijd om de miljoen onschuldige mensen te herdenken die in 1994 op een vreselijke wijze vermoord werden, terwijl de hele wereld er bij stond en er naar keek. Het ‘never again’ principe van na de Holocaust bleek ineens niet te gelden voor een klein Afrikaans land dat economisch gezien maar weinig voorstelde voor het westen. Het onbegrijpelijke gebeurde in 1994, maar zou vandaag weer kunnen gebeuren. Rwandese mensen zijn in 2012 nog steeds hetzelfde, net als de mensen in Europa, die geen haar beter zijn. De enige manier om het te voorkomen is te leren van het verleden door erover te praten. Gezamenlijk, zowel de honderdduizenden daders als de overlevenden van de Genocide.
Zaterdag ben ik meegelopen in een stille tocht met duizenden Rwandezen, vanaf het parlement naar het stadion in Kigali. Na uitgebreid gefouilleerd te zijn en een uur gewacht te hebben in de menigte, kwam de stoet langzaam in beweging: Paul Kagame, de huidige president en voormalig RPF-officier, in de voorhoede. Tijdens deze week van herdenking praten mensen verrassend open over het beladen verleden. Ook tegen blanken. Ik stond daar echt van te kijken. Ik raakte tijdens de optocht namelijk aan de praat met een jongen van 25 jaar. Hij vertelde me uitgebreid en behoorlijk gedetailleerd wat hij zich kon herinneren van 1994. Een korte beschrijving:
Hij had zich samen met zijn ouders verborgen in een klein vertrek, nadat er in de ochtend overal geweerschoten te horen waren en via de radio werd opgeroepen tot ‘het opruimen van de insecten’. Na een paar uur gooiden de bevriende Hutu-buren onverwachts ruiten in en stormden het huis binnen op zoek naar ‘de kakkerlakken’. En jawel, al snel werden ze ontdekt en aan hun haren op het gazon gesleept. Voor de ogen van de jongen werden zijn ouders in stukken gehakt. Hij verzekerde me: “Dit vergeet ik nooit, maar dan ook nooit! Deze beelden blijven op mijn netvlies hangen, mijn leven lang!”
Ik ben gisteren naar de Anglicaanse kerk geweest. Tijdens de preek werd er verteld over de pastor die tijdens de genocide zijn familie dood aantrof toen hij terugkeerde uit Tanzania en zich vervolgens verschuilde in de toren van de kerk. Na anderhalve maand daar verscholen en uitgehongerd te zijn, werd hij verraden door een eigen Hutu-gemeentelid. Het gevolg? De machete. Op andere plaatsen werden Tutsi’s verteld dat ze veilig zouden zijn in de kerk of de school. Massaal kwamen vluchten ze naar deze plaatsen. Echter, zodra de school of kerk vol was met vluchtelingen verschenen de Hutu’s met de Interhamwe-groepen en werden er van afstand tientallen granaten ingegooid. Het gevolg laat zich niet beschrijven. Tutsi’s konden soms hun geld en sieraden geven. In ruil kregen ze de kogel in plaats van het kapmes (overigens nadat de Hutu-mannen zich ‘uitgebreid tegoed gedaan hadden’ aan de Tutsi-vrouwen).
Ik stop met deze vreselijke beschrijvingen. Excuus. Waarom, deed ik toch een kleine poging iets ervan te vertellen? Ik deed dit als verklaring voor de hartverscheurende emoties die je waarneemt tijdens de memorial events. Amulances rijden af en aan om mensen af te voeren die herbelevingen krijgen tijdens de vreselijke beelden die getoond worden, de kaarsjes die gebrand worden en de speeches die gehouden worden. Logisch.
Voordat ik stop, nog even iets over de andere kant van het verhaal. Als tegenreactie, zijn er door het Tutsi-bevrijdingsleger vanuit Uganda zo’n tweehonderdduizend Hutu’s vermoord. Zo is de vader van onze derde vertaler (een voormalige Hutu) na het officiële einde van de genocide vermoord, toen hij terugkeerde vanuit Uganda om zich bij zijn familie in Rwanda te voegen. Er heerst in Rwanda echter een grote angst om te praten over dit soort geweld. Hutu’s die tijdens de genocide moed vertoonden en mensen hielpen zich te verschuilen, worden verzwegen. Iedereen die iets zegt wat afwijkt van de officiële standpunten van de regering, kan beschuldigd worden van ‘genocide ideologie’ en opgesloten of ‘verwijderd’ worden. Dit betekent dat je aanhanger bent van het genocide gedachtegoed. Het gangbare geluid wat je overal hoort is dat ‘iedereen laf was’ in 1994. Over Hutu’s die voor gevaar van eigen leven anderen hebben gered hoor je niet. En de mensen die het probeerden maar verraden werden en daardoor vermoord werden? Het wordt verzwegen. Ook in de kerken, die tijdens de genocide moed lieten zien. Het past niet bij de ideologie van de regering.
Niet alleen de Tutsi’s zijn dus getraumatiseerd. Ook de Hutu-families die slachtoffer zijn geworden van het geweld van het RPF-bevrijdingsleger, zijn voor levenslang psychisch beschadigd. Dit moet ik niet benadrukken op straat of in de menigte, want dan kan ik al snel beschuldigd worden van een ‘dubbele genocide’- aanhanger. Hoewel, als muzungu kan ik hier redelijk vrijuit praten. Mensen die al jaren lang gevangen zitten zouden bezocht moeten worden, inclusief hun families.
Niet alleen 7 april is een Memorial Day, maar de hele week van 7 April tot en met 13 april is er weinig te doen in Rwanda. Er zijn geen commerciële activiteiten. De activiteit bestaat vooral uit debatten over de toekomst van het land, bezoeken aan Genocide memorial plaatsen, en herbegrafenissen. Om deze reden hoop ik, samen met Micha en Jan-Willem, voor een paar dagen uit te wijken naar Kampala, de hoofdstad van Uganda. Daar hoop ik mijn volgende weblog-bericht dan ook over te schrijven.
Ik hoop dat met jullie alles goed is. Over vijf weken hoop ik jullie alweer te zien. De tijd gaat ontzettend hard. Maargoed, zachtjesaan begin ik wel zin te krijgen om weer eens een kijkje te nemen in Nederland. Tot snel!
Hartelijke groet en weer Gods zegen gewenst in alle dingen,
Arjan
(ps. De regentijd is nu toch echt begonnen. Het onderzoek verloopt voorspoedig. Na komende week hoop ik nog wat diepte-interviews te doen als aanvulling op het eerste, belangrijkste deel van het veldwerk. Daarna wil ik graag nog iets nuttigs doen voor de kerk hier, waarschijnlijk in samenwerking met GZB hier. Het is echter nog niet bekend wat dat precies gaat worden.)
Zaterdag ben ik meegelopen in een stille tocht met duizenden Rwandezen, vanaf het parlement naar het stadion in Kigali. Na uitgebreid gefouilleerd te zijn en een uur gewacht te hebben in de menigte, kwam de stoet langzaam in beweging: Paul Kagame, de huidige president en voormalig RPF-officier, in de voorhoede. Tijdens deze week van herdenking praten mensen verrassend open over het beladen verleden. Ook tegen blanken. Ik stond daar echt van te kijken. Ik raakte tijdens de optocht namelijk aan de praat met een jongen van 25 jaar. Hij vertelde me uitgebreid en behoorlijk gedetailleerd wat hij zich kon herinneren van 1994. Een korte beschrijving:
Hij had zich samen met zijn ouders verborgen in een klein vertrek, nadat er in de ochtend overal geweerschoten te horen waren en via de radio werd opgeroepen tot ‘het opruimen van de insecten’. Na een paar uur gooiden de bevriende Hutu-buren onverwachts ruiten in en stormden het huis binnen op zoek naar ‘de kakkerlakken’. En jawel, al snel werden ze ontdekt en aan hun haren op het gazon gesleept. Voor de ogen van de jongen werden zijn ouders in stukken gehakt. Hij verzekerde me: “Dit vergeet ik nooit, maar dan ook nooit! Deze beelden blijven op mijn netvlies hangen, mijn leven lang!”
Ik ben gisteren naar de Anglicaanse kerk geweest. Tijdens de preek werd er verteld over de pastor die tijdens de genocide zijn familie dood aantrof toen hij terugkeerde uit Tanzania en zich vervolgens verschuilde in de toren van de kerk. Na anderhalve maand daar verscholen en uitgehongerd te zijn, werd hij verraden door een eigen Hutu-gemeentelid. Het gevolg? De machete. Op andere plaatsen werden Tutsi’s verteld dat ze veilig zouden zijn in de kerk of de school. Massaal kwamen vluchten ze naar deze plaatsen. Echter, zodra de school of kerk vol was met vluchtelingen verschenen de Hutu’s met de Interhamwe-groepen en werden er van afstand tientallen granaten ingegooid. Het gevolg laat zich niet beschrijven. Tutsi’s konden soms hun geld en sieraden geven. In ruil kregen ze de kogel in plaats van het kapmes (overigens nadat de Hutu-mannen zich ‘uitgebreid tegoed gedaan hadden’ aan de Tutsi-vrouwen).
Ik stop met deze vreselijke beschrijvingen. Excuus. Waarom, deed ik toch een kleine poging iets ervan te vertellen? Ik deed dit als verklaring voor de hartverscheurende emoties die je waarneemt tijdens de memorial events. Amulances rijden af en aan om mensen af te voeren die herbelevingen krijgen tijdens de vreselijke beelden die getoond worden, de kaarsjes die gebrand worden en de speeches die gehouden worden. Logisch.
Voordat ik stop, nog even iets over de andere kant van het verhaal. Als tegenreactie, zijn er door het Tutsi-bevrijdingsleger vanuit Uganda zo’n tweehonderdduizend Hutu’s vermoord. Zo is de vader van onze derde vertaler (een voormalige Hutu) na het officiële einde van de genocide vermoord, toen hij terugkeerde vanuit Uganda om zich bij zijn familie in Rwanda te voegen. Er heerst in Rwanda echter een grote angst om te praten over dit soort geweld. Hutu’s die tijdens de genocide moed vertoonden en mensen hielpen zich te verschuilen, worden verzwegen. Iedereen die iets zegt wat afwijkt van de officiële standpunten van de regering, kan beschuldigd worden van ‘genocide ideologie’ en opgesloten of ‘verwijderd’ worden. Dit betekent dat je aanhanger bent van het genocide gedachtegoed. Het gangbare geluid wat je overal hoort is dat ‘iedereen laf was’ in 1994. Over Hutu’s die voor gevaar van eigen leven anderen hebben gered hoor je niet. En de mensen die het probeerden maar verraden werden en daardoor vermoord werden? Het wordt verzwegen. Ook in de kerken, die tijdens de genocide moed lieten zien. Het past niet bij de ideologie van de regering.
Niet alleen de Tutsi’s zijn dus getraumatiseerd. Ook de Hutu-families die slachtoffer zijn geworden van het geweld van het RPF-bevrijdingsleger, zijn voor levenslang psychisch beschadigd. Dit moet ik niet benadrukken op straat of in de menigte, want dan kan ik al snel beschuldigd worden van een ‘dubbele genocide’- aanhanger. Hoewel, als muzungu kan ik hier redelijk vrijuit praten. Mensen die al jaren lang gevangen zitten zouden bezocht moeten worden, inclusief hun families.
Niet alleen 7 april is een Memorial Day, maar de hele week van 7 April tot en met 13 april is er weinig te doen in Rwanda. Er zijn geen commerciële activiteiten. De activiteit bestaat vooral uit debatten over de toekomst van het land, bezoeken aan Genocide memorial plaatsen, en herbegrafenissen. Om deze reden hoop ik, samen met Micha en Jan-Willem, voor een paar dagen uit te wijken naar Kampala, de hoofdstad van Uganda. Daar hoop ik mijn volgende weblog-bericht dan ook over te schrijven.
Ik hoop dat met jullie alles goed is. Over vijf weken hoop ik jullie alweer te zien. De tijd gaat ontzettend hard. Maargoed, zachtjesaan begin ik wel zin te krijgen om weer eens een kijkje te nemen in Nederland. Tot snel!
Hartelijke groet en weer Gods zegen gewenst in alle dingen,
Arjan
(ps. De regentijd is nu toch echt begonnen. Het onderzoek verloopt voorspoedig. Na komende week hoop ik nog wat diepte-interviews te doen als aanvulling op het eerste, belangrijkste deel van het veldwerk. Daarna wil ik graag nog iets nuttigs doen voor de kerk hier, waarschijnlijk in samenwerking met GZB hier. Het is echter nog niet bekend wat dat precies gaat worden.)
-
09 April 2012 - 08:57
Tante Tanneke:
Ja Arjan, afschuwelijk allemaal en nog altijd, blijvend aanwezig in die samenleving. Het is goed dat je er zo over schrijft, ontkennen maakt het nog veel schrijnender en het is nog springlevend. Wat is de duivel toch machtig. Toch is het Pasen. Christus overwon de dood. Hoop dat je dat ook ervaren en doorgeven mag. Dan is er toch uitzicht! Alle goeds en ondanks alles gezegende Paasdagen. -
09 April 2012 - 08:59
Tante Tanneke:
Misschien kan je in Kampala, als je Nederlanders zou willen spreken, Nico en Inge van de Berge bezoeken. Het zijn vrienden van ons, ze wonen daar al enkele jaren en werken er onder meer onder studenten. Verder schrijft Nico ook wel in het RD over zijn leven daar. Laat maar weten als je belangstelling hebt. -
09 April 2012 - 10:00
Jessica:
Ha die Arjan,
Wat een leed. Ik denk dat je dit alleen kunt begrijpen als je het meegemaakt hebt, en dan nog niet. Toch goed om je steun te laten zien en hen misschien wel te mogen wijzen op de énige Troost.
Leuk om te zien dat je al zoveel contacten hebt gelegd met Rwandezen (en handig voor je onderzoek).
Hoe lang is de afstand tussen Kigali en Kampala, gaan jullie vliegen of in volgepropte busjes? =)
-
09 April 2012 - 16:43
Leonie En Arjan:
Ha Arjan,
Indrukwekkend verhaal! We wensen je nog een goede laatste paar weekjes toe. Het is tijd dat je de vriendengroep weer komt versterken!
Met ons gaat alles goed en het huisje begint gestaag te vorderen:)
Groetjes en het beste! -
09 April 2012 - 17:53
Ed, Fred, Deb, Beer:
Lieve (oom) Ar,
Wat een geschiedenis zeg. Wat zijn mensen ongelooflijk wreed. Wel heel speciaal om van zo dichtbij de herdenking mee te maken. Vooral het contact met de Rwandezen zelf zal heel boeiend zijn.
We hebben je gemist met Pasen! We waren met de familie bij elkaar vanmiddag. Nog vijf weekjes... Het raakt wel tijd dat je weer s terugkomt!
liefs van Edwin, Francelle, Debje en Beer. -
09 April 2012 - 18:15
Bart:
Ha Arjan!!
Super triest wat er toen allemaal gebeurd is. Ik kan me dat echt niet voorstellen! Er moet nu nog heel wat haat opgekropt zitten. Hopelijk kunnen ze elkaar vergeven...
Ik ben benieuwd wat je kan doen voor de kerk daar! Ze hebben vast veel werk te doen!
Gods zegen met de laatste interviews en andere bezigheden! Tot snel in NL!
Groeten,
Bart (en Lizz) -
24 April 2012 - 11:12
Peter:
Leuke blog. Indrukwekkende verhalen over de genocide daar, bizar!
In Barneveld loopt alles nog op rolletjes.
Groet,
Peter
Reageer op dit reisverslag
Je kunt nu ook Smileys gebruiken. Via de toolbar, toetsenbord of door eerst : te typen en dan een woord bijvoorbeeld :smiley
